Bir Türk Şaheseri: Divan'ı Lügati't Türk

        

               Divan'ı Lügati't Türk, Türklerin güçlü egemenliklerini kurdukları bölgelerde yaşayan insanları Türkçeyi öğrenmelerini sağlama amacı ile yazılmış ve devamında birçok eserin yazılmasında ön ayak olmuş bir Türk sözlüğüdür.

                Peki Divan'ı Lügati't Türk neden bizi için bu kadar önemli? Elbette bu  soruya farklı yanıtlar verebiliriz. Sözlüğü okumuş bir okuyucu olarak bariz olarak ilk fark edilen şey kitapta yalnızca Türkçe kökenli ve kelimeler  değil, Arapça kelimeler ve günlük kullanımdan elde edilen örnekler görülmektedir. Divan'ı Lügati't Türk döneminin kültürel ve medeni varlıklarının yüksekliğini yansıtan bir aynaya benzetilebilir. Sözlükte yer alan dil üzerine değişiklik değer kuralları ders niteliğinde verilir. Ses değişimleri, gramer yapıları açık olarak sunulur. Divan'ı Lügati't Türk'ten Türklerin eski tarihini, edebiyatını, yaşayışını ve düşünce tarzlarını da öğreniyoruz.

                Divan'ı Lügati't Türk'ü bana göre en önemli kılan özelliği yazıldığı dönemin elverişsiz şartlarıdır.  Divan'ı Lügati't Türk'ün yazarı olan Kaşgarlı Mahmut 1008 yılında Kaşgar'da dünyaya geldi. Karahanlı soyundan asil bir ailenin ferdi olan Muhammed Bin Hüseyin'in oğludur. Kaşgarlı kırklı yaşlarına geldiğinde saraya bir darbe vurulur. Bağdat'a kaçmak zorunda kalan Kaşgarlı Mahmut 1072 yılında yazmaya başladığı eserinin yazımı aşamasında birçok zorlukla karşı karşıya geldiğini ön görmek zor değil. Eserin oldukça ayrıntılı ve uzun olması hatırı sayılır bir bilgi birikiminin olması gerektiğini gösterir. Ayrıca matbaa daha icat edilmediğinden bu uzun soluklu şaheser el ile yazılmak zorunda kalınmıştır. Bütün bunları göz önünde serdiğimizde eserin ne derece önemli olduğunu kavrayabiliyoruz.

                Bunca zorluklar içerisinde büyük emekler harcanarak yazılan ehemmiyetli eserin, yalnızca Türkler için değil diğer medeniyetler içinde yazılan bir kitap olduğunu içeriğinden öğrenebiliyoruz. Divan'ı Lügati't Türk bu özellikleri ile evrensel bir sözlüktür. Bu sayede günümüze kadar ulaşmayı başarmış ve günümüzdeki yabancı medeniyetler içinde önem arz etmektedir.

                Divan'ı Lügati't Türk mutlaka okunması gereken, ince eleyip sık dokuyan ayrıntılı bir sözlük. Fikrimce Divan'ı Lügati't Türk'ten daha öğrenilecek çok şey var. Bu mukaddes sözlük Türk tarihi ile ilgili cevaplanmamış sorulara aydınlık getirebilir.

                Şimdilik bu kadar hoşça kalın.

                                                                                                                                                                  Arda ERKOŞUN